Verreweg de meeste bevallingen gaan goed. Voor je het weet ligt er een veulen naast je merrie. Soms kan het zijn dat de bevalling te lang duurt en dat de merrie hulp nodig heeft. Natuurlijk is het dan zaak zo snel mogelijk de dierenarts te laten komen.
Houd de volgende problemen die zich kunnen voordoen tijdens en vlak na de geboorte van een veulen in je achterhoofd.
Biest van levensbelang
Voor een pasgeboren veulen is het erg belangrijk om voldoende biest te drinken. Biest is de eerste melk die een merrie produceert. Het is dikker en geler van kleur dan gewone melk en bevat veel afweerstoffen. Een veulen wordt zonder afweerstoffen geboren, die krijgt het via biest binnen. Een gezond veulen zal snel, binnen het uur, proberen te gaan staan en instinctief op zoek gaan naar de uier. Omdat de uier vol zit met melk, en daardoor onder spanning staat, zal het eerste aanhappen van het veulen gevoelig zijn voor de merrie. Het is nuttig om de biest productie te controleren door de merrie zelf eerst te melken. Hierdoor wordt ook de spanning van de uier gehaald en is het voor het veulen gemakkelijker om te drinken.
Nageboorte laat niet los
Bij Friese paarden komt het relatief vaker voor dat een merrie ‘aan de nageboorte blijft staan’, dat wil zeggen dat de nageboorte, de placenta, aan de baarmoederwand vast blijft zitten. Als de nageboorte er na drie uur nog niet af is, is dat eveneens een reden de dierenarts te raadplegen. Blijft de placenta te lang zitten, dan zal de dierenarts deze moeten verwijderen om ernstige complicaties als bloedvergiftiging en dus hoefbevangenheid te voorkomen.
Observeren en controleren
De eerste ontlasting van het veulen, de darmpek, zal na een uur of twee tevoorschijn komen. Hier kan een veulen wat buikkramp van krijgen. Het kan zinvol zijn om op de eerste dag na de geboorte de dierenarts te consulteren. Deze kan het veulen en de merrie nakijken en advies geven, denk aan het ontwormingsadvies voor merrie en veulen en bijvoorbeeld voeding. Observeer de merrie en het veulen de eerste dagen goed. En vergeet vooral niet te genieten van het nieuwe leven …
Troebel vruchtwater
Als je mest ziet in het vruchtwater, dan heeft het veulen het benauwd gehad en is er meestal sprake van een complicatie. Ook een reden om de dierenarts te bellen dus.
Verkeerde ligging
Bij een normale geboorte draait het veulen in de juiste positie, zodat de uitdrijving gemakkelijk verloopt, met de eerst de pootjesblaas en daarna de snuit van het veulen. Je kunt je voorstellen dat er tijdens dit ‘draaiproces’ wel eens iets misgaat. Als het veulen bijvoorbeeld op zijn rug in de baarmoeder blijft liggen, bestaat er kans op een gevaarlijke complicatie. Door de niet te stuiten weeënstorm worden de benen in opwaartse richting door de vagina en het rectum geduwd en kunnen de hoeven door de anus naar buiten komen. In dit geval verschijnen er geen benen door de vulva en puilt de anus uit.
Stuitligging, dwarsligging
Soms komt het voor dat een veulen met zijn neus naar voren ligt, maar dat de voorbenen nog gevouwen liggen in plaats van recht naar voren. Een ervaren fokker, en anders de dierenarts, kan het veulen terugduwen en eerst de pootjes naar voren halen, in de juiste geboortepositie.
Lastiger wordt het als de achterbenen en het kruis eerst komen, de zogenaamde stuitligging. Hierbij is er een ernstig risico dat de navelstreng van het veulen scheurt op het scherpe bekken van de merrie. De kans dat een veulen aan deze complicatie overlijdt is erg groot, of het loopt een zuurstofgebrek op.
Ook het hoofd kan teruggeslagen liggen. Bij een dwarsligging, waarbij voor- en achterbenen van het veulen of de rug voor het geboortekanaal liggen, valt weinig te manoeuvreren en zal het veulen met een keizersnee moeten worden geboren, in de kliniek.
Redbag delivery
Bij een Redbag delivery komt de placenta, de grote bloeddoorlopen moederkoek, als eerst naar buiten. De placenta hoort normaal gesproken nog vast te blijven zitten tijdens de bevalling, het voorziet het veulen van zuurstof. Zodra de placenta eruit is, moet het veulen zo snel mogelijk uit de merrie. Binnen enkele minuten kan het veulen al dood gaan doordat het geen zuurstof krijgt. Bij dit probleem moet er een dierenarts aan te pas komen. Een bevalling van een paard gaat heel vlot, in dit geval duurt het lang. De merrie gaat liggen, staan, liggen. Het kost de merrie veel moeite, ze perst maar er komt geen veulen. Het is belangrijk om de ernst van de situatie te onderkennen. Vraag de dierenarts wat je ondertussen kunt doen tot dat het veulen er is.
Dummy veulen
Er bestaat ook een zeer uitzonderlijke en bijzondere situatie. Na de bevalling heeft het veulen geen zuigreflex. Het zal wat duf ogen, niet alert zijn en niet reageren op de moeder. Deze situatie is nog niet heel bekent in Nederland. Deze veulens noemen ze ook wel een dummy veulen. Vanuit Amerika is er een methode, Madigan Foal Squeeze Procedure for Neonatal Maladjustment Syndrome. Ze laten het veulen ‘opnieuw geboren worden’ er worden touwen om het veulen gedaan. Met enige druk word de bevalling opnieuw nagebootst. Het veulen lijkt een soort van wakker te worden, hij rekt zich uit en krijgt een zuigreflex. Het gaat daarna goed met het veulen, hij zal er niets aan overhouden.
Lees ook het artikel ‘Als het veulenen niet wil vlotten‘.
Twijfel? Dierenarts bellen!
Er zijn nog andere minder voorkomende problemen die voorkomen bij de geboorte van een veulen. Natuurlijk geldt te allen tijde dat je je dierenarts raadpleegt bij twijfel over het verloop van de bevalling of – als het veulen er eenmaal is – over de toestand van het veulen. Het is sowieso verstandig om op de eerste dag na de geboorte de dierenarts te laten komen om de merrie en het veulen goed na te kijken.
MOEDERLOZE VEULENCENTRALE
Af en toe komt het voor dat een merrie overlijdt tijdens of na het veulenen of waarvan het veulen kort na de geboorte sterft. Speciaal hiervoor bestaat de moederloze veulencentrale voor weesveulens. Deze is vierentwintig uur per dag bemand en bemiddelt in moederloze
veulens of veulenloze moeders. In beide gevallen kunt u aankloppen bij de centrale.
Lees ook ‘Moederloze veulens, wat te doen?‘
